Όταν άρχισα να διαβάζω το νέο ποιητικό βιβλίο του Αντώνη Σκιαθά, με τίτλο Ευγενία –το όνομα της κόρης του–, η σκέψη μου πήγε στις θεατρικές παραστάσεις της Γαλλικής Αναγέννησης. Εκεί, για να ξεπεραστεί η τεχνική δυσκολία που προέκυπτε από την αλλαγή σκηνικών, παρουσιάζονταν παράλληλες σκηνές, την ίδια στιγμή, πάνω στην ίδια εξέδρα, σαν να περίμενε κάθε σκηνή τη σειρά της να αφηγηθεί τη δική της πλευρά και να αναδείξει τους δικούς της ήρωες. Ο χρόνος έπαιζε τους ρόλους του σε εύρος και σε βάθος, προσθέτοντας νέα νοήματα στο έργο.
Στην Ευγενία, ο ποιητής χτίζει μια πλατφόρμα πάνω στην οποία παρελαύνουν οι πρόγονοι, οι γεννήτορες, οι συγγενείς και οι επίγονοι. Θα μπορούσαν, μας λέει, οι τρεις πρώτες ενότητες να ήταν διαφορετικές ποιητικές συλλογές. Ωστόσο, καθώς δεν έκανε τελικά αυτή την επιλογή, παρακολουθούμε τις μεταμορφώσεις του ποιητικού υποκειμένου και βλέπουμε ότι ανάγεται σε τόπο συνάντησης των γενεών. Κι αυτό γιατί ο στάσιμος χρόνος μεταλλάσσεται σε στιγμές και αναδύεται μέσα από τη διάρκεια του χρόνου που ρέει, ενώ η ενιαία συλλογή κερδίζει από τη συμπύκνωση του χωροχρόνου. Η σιωπή των οκτώ ετών από την τελευταία συλλογή του ποιητή τού έδωσε τη δύναμη να εντρυφήσει στην τρομακτική σιγή που επικρατεί πριν από τη δημιουργία, τη στιγμή που μεταβάλλεται σε επικοινωνία με άτομα που πλέον σιωπούν, σε συμβάντα που έχουν καταδικαστεί στη λήθη. Πρόκειται για αναπαράσταση της Ταφής πριν από την Ανάσταση.

Στην ποιητική συλλογή του 1996, Φαντασιώσεις ενός οδοιπόρου, ο Αντώνης Σκιαθάς είχε ήδη προβλέψει αυτή την εξέλιξη: Ένα κορμί είναι όμορφο, / όταν στολίζεται / την άμμο της Σαχάρας (σ. 92). Στην Ευγενία οι Πρόγονοι μας ζητούν να ζήσουμε σε προαιώνιες / και αβάσταχτες σιωπές, ενώ οι Γεννήτορες μιλούν ευθέως για την τολμηρή σιωπή / της ποίησης, τολμηρή, προφανώς, γιατί, χωρίς λέξεις, η ποίηση κινδυνεύει να αυτοκαταστραφεί. Και τότε ο Σκιαθάς ανακαλύπτει, όπως κάθε γνήσιος ποιητής, πως, όταν η γλώσσα συναντά τη σιωπή με τόλμη, η ποίηση γεννιέται.
Το μότο του βιβλίου, με τον ομώνυμο τίτλο «Ευγενία», μας προειδοποιεί με υπονοούμενα, με λέξεις που κινούνται συγχρόνως στο φως και στο σκοτάδι: Μικρές ιστορίες / για το μπλε, / που, όταν έφτασε / στο φως, / άρχισε τις εκπτώσεις, ενώ ο πρώτος στίχος της συλλογής, Είχε προχωρήσει για τα καλά ο αιώνας, μοιάζει με υπότιτλο και, με τον αργό ρυθμό του, επιβεβαιώνει την παντοδυναμία του χρόνου, τη ροή της Ιστορίας, που κανείς, όσο σπουδαίος και αν είναι, δεν έχει τη δύναμη να ανακόψει. Ο χρόνος τρέχει και μεταμορφώνεται συνεχώς, για να αναδυθούν το τώρα, στο πρόσωπο της Κόρης-Ευγενίας, και το Εγώ, στο πρόσωπο του Πατέρα-Ποιητή. Ο ποιητής ψάχνει να ανακαλύψει τις «επτά ταριχεύσεις του Εγώ» για να ολοκληρωθεί, όπως τα επτά χρώματα της Ίριδας ολοκληρώνουν την αντανάκλαση του ηλιακού φωτός. Το ταξίδι στην ιστορία της γενιάς του θα του αποκαλύψει τη δική του ταυτότητα, θα μετατρέψει το σώμα του σε γενέθλιο τόπο της ποίησης, σε ταχυδρόμο που μεταφέρει τη δημιουργία από γενιά σε γενιά. Ανακαλύπτει το ρόλο των εικαστικών τεχνών στην ποίηση πίσω από τρανταχτά ονόματα, όπως Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, που δεν είναι ο Έλληνας. Είναι Έλληνας, όμορφος Έλληνας, Ελλήνων γόνος. Αν δεν ήταν El Greco, θα ήταν διαφορετικός, αλλά εξίσου μεγάλος. Μέσα από τη συνάντηση της ποίησης με τη ζωγραφική, ο συμβολισμός των χρωμάτων θριαμβεύει, με το μπλε –σε πολλές αποχρώσεις και πλούσια νοήματα– να ξεχωρίζει, το λευκό να ακολουθεί. Οι ποιητές, μας θυμίζει, ζουν απ’ τις θυσίες του φωτός. / Βέβαια, άλλοτε με το φως και / άλλοτε με το σκοτάδι γράφουν / τις αξίες του Εγώ, / πάντα όμως με το πρώιμο γαλάζιο / γράφουν το Εμείς και ας είναι / ακόμα νύχτα.
Η ποίηση του Αντώνη Σκιαθά αναδεικνύει, σε κάθε στίχο της, τη θαυματουργή δύναμη της ελληνικής γλώσσας. Μέσα στις χιλιετίες της ύπαρξής της, η γλώσσα μας απόκτησε την ικανότητα να κρατά ζωντανή την Ιστορία και, ενδεδυμένη με διαχρονικές χρήσεις των λέξεων, να αλλάζει ακατάπαυστα, να μεταμορφώνεται. Στην ποιητική συλλογή Χαίρε αιώνα, του 2002, ο ποιητής αναρωτιέται: Ποιος επιτέλους θα μιλήσει / για τη μετάβαση από τη συλλαβή / στη λέξη; (σ. 134)
Η σιωπή γίνεται κραυγή, η κραυγή λέξη∙ και τότε η ποίηση και ο πολιτισμός γεννιούνται. Οι έννοιες «χρόνος» και «γλώσσα» συναντιούνται, ερωτοτροπούν, αναδημιουργούνται. Η λέξη σημαίνει αλλιώς κάθε φορά που επαναλαμβάνεται ή ξεκινά ένα νέο ταξίδι να συναντήσει συνώνυμα ή αντώνυμά της.
Όπως στην ενότητα «Οι συγγενείς», λέξεις που παραπέμπουν στον πολιτισμό, αναγεννούν τον πολιτισμό, τον καλούν να αναδυθεί μέσα από την Ιστορία, να γίνει ορατός, παραμένοντας, ωστόσο, πνεύμα, για να ενδυναμώσει τη θέση του ποιητή στην καρδιά της δημιουργίας του: Λείψανα βροχής σ’ όλη την πόλη./ Διασχίζουν άοπλες τις εύμορφες των νερών πατρίδες η Μάνα μου και η Κόρη μου. […]/ Η πρώτη είπε στη μικρή: Στους χρόνους σου οι θνητοί όσο Ιούλη και να πιουν, καρπούζι δεν θα ανθίσει./ Η μικρή φοβήθηκε του θέρους τους αλαλαγμούς και τις σκιές του Αυγούστου.
Η συνέχεια της ζωής και της δημιουργίας από τη Μάνα του Ποιητή στην Κόρη του περνά μέσα από το ποιητικό υποκείμενο και ανατρέπει την ψυχολογία του βάθους, που θέλει την αιωνιότητα να είναι κυρίως θηλυκή, να πηγαίνει από μάνα σε κόρη. Ο στόχος της ποίησης –να εδραιώσει την παρουσία του ποιητή μέσα στην Ιστορία– διευρύνεται και συνδέει εδώ, επιπλέον, τις δύο μορφές αιωνιότητας του πλατωνικού Συμποσίου.
Η ενότητα «Οι συγγενείς» διακόπτει τη φυσική ροή του χρόνου –πρόγονοι, γεννήτορες, επίγονοι– και παραπέμπει στο ρόλο της κοινωνίας, πηγή του υλικού που παράγει τον ποιητικό λόγο. «Πρόγονοι» επίσης δεν είναι μονάχα τα οικογενειακά μας πρόσωπα αλλά και τα πρότυπά μας, οι καταξιωμένοι ποιητές που, με τη δημιουργία τους, παλεύουν ενάντια στη λήθη, επικουρούν τους επιγόνους που δεν έχουν ακόμη προσδιορίσει την ποιητική τους ταυτότητα. Σημαντικό ρόλο παίζει η γνωστή φράση «με τον τρόπο τού…», προφανής αναφορά στο ποίημα του Σεφέρη. Με την αρχική της έννοια –της μίμησης των μεγάλων που προηγήθηκαν–, επαναλαμβάνεται στην ποίηση του Αντώνη Σκιαθά, παίζοντας με κυριολεξία και μεταφορά, όπως, «Με τον τρόπο του ποιητή Έκτορα Κακναβάτου», ή «Με τον τρόπο του ήχου».
Όταν ο ποιητής επιβεβαιώνει ότι ο όρκος μας για την ποίηση δίνεται «με πάθος ανένδοτο», παραπέμπει στον ανένδοτο αγώνα, και εξηγεί, ίσως άθελά του, γιατί στο κάλεσμα των μεγάλων νεκρών, υπάρχουν αντιστασιακοί ανάμεσα σε ποιητές και ζωγράφους: ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, ο Άρης Βελουχιώτης, ο Γεώργιος Μπουζιάνης, ο Νικόλαος Πλουμπίδης, ο Έκτορας Κακναβάτος. Η πάλη ανάμεσα στην κραυγή και τη γραφή, ως Αγία Γραφή, γίνεται σε μια συνάντηση τεχνών και εποχών. Πιο κάτω θα γράψει: Κι ας είναι οι χρόνοι άλαλοι / και οι γραφές για λίγους.
Η γλώσσα, με χρονικές αποχρώσεις, οδηγεί σε κορύφωση του παρελθόντος στην τωρινή στιγμή. Και ενώ οι τόποι συγκρούονται, οι χρόνοι συναντιούνται. Η ποίηση του Αντώνη Σκιαθά είναι ένα πλούσιο, σε κραυγές και χρώματα, υφαντό τέχνης και ζωής. Και αυτό γιατί ο ποιητής […] / Δωρίζει στη σιωπή / τίτλους ιδιοκτησίας.

Ο Αντώνης ξεκίνησε το 1983 με το «Παραμεθόριο νεκροταφείο».Ακολούθησαν τα βιβλία «Ο ίππος των κυμμάτων» 1990 «Θερινό ανεμούριο» 1993

Οι «Φαντασιώσεις ενός οδοιπόρου» που είναι η πρόσφατη ποιητική συλλογή αρχίζει με μια «προφητεία» της οποίας οι δύο καταληκτικοί στίχοι είναι όντως προφητικοί: «Ηρθε ο καιρός / που οι σκήτες θα μας σώσουν»

(στίχοι που παραπέμπουν στις προφητείες του μεγάλου Έλληνα Διαφωτιστή Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, όπως απέδωσε ο Κώστας Χωρεάνθης στο ομώνυμο ποιητικό του έργο-σύνθεμα «Σταυρός του Γένους –Κοσμάς ο Αιτωλός» (εκδ. Εριφύλη):...Πολλούς θα σώσουν τα βουνά...)

Εφιαλτικό, στη λιτότητα του ποιήμα που μας εισάγει στο χώρο τπυ ποιητή  όπου ο κόσμος φανερώνεται «με ζωή και με θάνατον ακαταύστως»,  προβάλοντας εικόνες από ιλαρές και έφηβες έως σκυθρωπές και θανατερές στα μάτια του οδοιπόρου,τοπία μοιρολογούντων υδάτων και πτηνών ονείρων και ημερών αρχαίων και «ηττημένων πόλεων» (26).Εγκαυστικός, ειρωνικός και συχνά αποσπασματικός και ελλειπτικός ο στίχος του, κινούμενος άνετα με ποικιλία ρυθμών και ήχων μετρικών,έχει την ιδιοτυπία του υπαινικτικού,άλλοτε με εμφανείς τις αναφορές ή επιρροές –δημοτικό τραγούδι, Ελύτης κλπ-και συχνά με εμτυπωσικά σκιρτήματα του στίχου,δημιουργώντας καταστάσεις αφροσύνης υπερβατότητας που συνιστά τη μαγεία του νοούμενου και του πιθανού.

Υπάρχουν νησιά-οράματα όπου η ψυχή του οδοιπόρου των φαντασιώσεων αναπαύεται στα φύκια και ας είναι το νερό «ακριβό και το ψωμί ολίγο» (57) και μια απαλή μουσική, περνώντας μέσα από εποχές καρπούσες, έρχεται σαν απόηχος μακρινής εσπερινής καμπάνας.Οι «Φατασιώσεις ενός οδοιπόρου» με τη μουσικότητα τις υποβλητικές εικόνες,τη χρήση λέξεων από όλο το φάσμα της γλώσσας σε αντίθεση με την εκφραστική ένδεια που χαρακτηρίζει τα σύγχρονα στιχουργήματα, στο σύνολο τους, υποβάλλουν ευφρόσυνα και επιβάλλουν ως ενιαίο ποιητικό σύνολο με ύφος και μουσικές προεκτάσεις

Οι Φαντασιώσεις ενός οδοιπόρου (εκδ. Δελφίνι 1996) είναι η τέταρτη ποιητική συλλογή του Αντώνη Σκιαθά.(Έχουν προηγηθεί το παραμεθόριο Νεκροταφείο 1983,ο Ίππος των κυμμάτων 1990 και το Θερινό Ανενομούριο 1993). Αποτελείται από τέσσερα ποιητικά μέρη και τριάντα έξι ποιήματα, τα οποία υπακούουν σε μία,υποτυπώδη έστω, έστω αφηγηματική ενότητα και συγκροτούν μια αφήγηση ερμητική,ιδιότυπη, ανοιχτή σε πολλαπλές ερμηνείες.

Τα ποιήματα του βιβλίου αναφέρονται στην περιπλάνηση του οδοιπόρου, ο οποίος είναι η persona του ποιητή.Η οδοιπορία του είναι αποσπασματική και επώδυνη,δίχως τέλος ή νόστο,αλλά γεμάτη αίσθημα,φαντασία και λυρισμό.Ο οδοιπόρος παρατηρεί και στοχάζεται.Ο κόσμος του είναι λεηλατημένος,παγιδευμένος από τις δυνάμεις του Κακού.Κυριαρχεί ένα αίσθημα ακαθόριστου κινδύνου ή φόβου.

Αναφέρω, επιλεκτικά, μερικά από τα οράματα του οδοιπόρου, τα οποία αποδίδουν την ατμόσφαιρα των ποιημάτων της συλλογής, η ερήμη πολιτεία και οι ηττημένες πόλεις η βάρβαρή σκιά και φωτιές της καταστροφής το μακελειο και το φονικό λεηλασίες ξόβεργες και παγίδες τα οστά των νεκρών και οι ψυχές ένδοξων στρατηγών ο άνεμος ψυχασθενής και οι μισότρελοι αλιείς ο σακάτης βιολιστής και ο ποιητής που σμήνος αγριοπεριστέρα του ξέσκισαν οι σάρκες.

Το φως είναι απομεινάρι,σπάραγμα η κουφάρι:

Οι ταξιδιώτες

λεπροί και κάποιοι άλλοι

τρυγούν

το φως

π’άπόμεινε στα δίχτυα της εσπέρας

Στα ποιήματα της συλλογής συχνές είναι οι εικόνες πτώσης, καθόδου καταβύθισης, ενώ το υγρό στοιχείο (που κυριαρχεί εντυπωσιακά σε όλοκληρη τη συλλογή) παρουσίαζεται συχνά με χαρακτηριστικά θανάτου «η λιμνοθάλασσα νεκρό και ο αφαλός της πίσσα»(σ.48)

Στο ποιήμα «Η πτώση του οδοιπόρου» ο ποιητής μέσα από το γνωστό προσωπείο του,θα πει με θαυμαστή ειρωνική συμπύκνωση:

«Την ουτοπία του ιπτάμενου

βιώνουμε

σ’ενα υφάδι αργαλειού:

υψώνεται μεσούρανα,λευκό,

την εποχή της πτώσης»

Ως αντίποδας στις ζοφερές δυνάμεις του κακού παρουσιάζεται η αίθρια αιγαιοπελαγίτικη φύση αλλά πιο πολύ ο έρωτας.Πολλά ποιήματα είναι αμιγώς ερωτικά, ενώ σε άλλα διάχυτη είναι η ερωτική διάθεση. Ο έρωτας παίρνει την μορφή του αισθησιασμού, της διέγερσης των αισθήσεων, της λατρείας του γυναικείου σώματος. Άλωστε, «Το πάθος βιώνεται όπου καλά κρατεί / του έαρος η αυτοκρατορία» (σ.22)

Εντυπωσιακή, όμως, είναι η εικανοποιητική δύναμη των στίχων του Αντώνη Σκιαθά.Οι εικόνες των ποιημάτων του οφείλουν πολλά στον εικαστικό και στο λογοτεχνικό υπερρεαλισμό.Θα τις χαρακτήριζα υπερρεαλιστικές ως προς την αυτνομία τους,τις παράξενες γειτνιάσεις αντικειμένων που δημιουργούν ονειρική ατμόσφαιρα,τον αινηγματικό χαρακτήρα τους.

Όταν τους πήραν τα νερά

τα νυφικά

ανέμιζαν στων βαποριών τις ώχρες. (σ.35)

«Στο απειρόκαλλο κορμί

Σπασμένες οι φτερούγες

Στους ώμους του ένα κοχύλι αδειανό φιλοξενούσε το άπειρο» (σ.45)

Ιδιάιτερη αναφορά πρέπει να γίνει στα αριστοτεχνικά haiku του Αντώνη Σκιαθά.

Αριστοτεχνικά, ‘οχι τόσο γιατί κρατούν τον κανόνα των τρτιών στίχων και των πέντε-εφτά-πέντε συλλαβών όσο γιατί συνδυάζουν την αυστρή φόρμα με τη συμπύκνωση του νοήματος,τη λιτότητα των εκφραστικών μέσων με τη μνημείωση του ακαριαίου,του στιγμιοτύπου:

«Ο εσπερινός

στην εκκλησία του κάμπου

οσμή γιασεμιών»

Δύο ποιητές πιστεύω ότι υφαίνουν το διακειμενικό δίκτυ της συλλογής ο Σεφέρης και ιδιαίτερα ο Ελύτης. Στις Φαντασιώσεις ενός οδοιπόρου οι εικόνες ης στέγνιας,της έρημης χώρας, της άνυδρης γης,το μοτίβο του θαλασσινού ταξιδιού και της γοργόνας θυμίζουν,συχνά τον Σεφέρη του Μυθιστορήματος.Αναφέρω, ενδεικτικά, κάποιες παραλληλίες που μας επιτρέπουν, ίσως, να συσχετίσουμε τους δύο ποιητές:

«Δεν έχουμε ποτάμια δεν έχουμε πηγάδια δεν έχουμε πηγές, μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές (...)»

«Δεν έχουμε ιλύ

να θάψουμε τις βάρκες

που μούχλιασαν στις κοίτες

..δεν έχουμε ιλύ»

«Δυστυχισμένες γυναίκες κάποτε με ολολυγμούς

Κλαίγανε τα χαμένα τος παιδιά

Κι άλλες αγριεμένες γύρευαν το Μεγαλενξανδρο

Και δόξες βυθισμένες στα βάθη της Ασίας»

Όλες οι γοργόνες γίνηκαν

Και το πρωί που κόβεται

Ο ήλιος στο Αιγαίο

Αυτές μοιρολογούν

Τους συγγενείς που χάθηκαν σε ναυμαχίες ξένες (...)»

Προσωπική μου άποψη είναι ότι ο Ελύτης έχει επηρεάσει βαθιά τον Αντώνη Σκιαθά ως προς την έκφραση του λυρισμού,ως προς την συσχέτιση έρωτα-ανθρώπινου σώματος –φύσης.Στις Φαντασιώσεις ενός οδοιπόρου το ποιημα «Η κατάρα του πλήθους» (σ. 17-18) έχει πρωμετοπίδα τους στίχους του Ελύτη από τη συλλογή Το Φωτοδέντρο, «Μια μέρα οι θάλασσες /αυτές θα εκδικηθολυνε». Πέρα ομώς απ’αυτήν την «εξωτερική» μαρτυρία μπορούμε να ανιχνεύσουμε κάποια εμφανή λεκτικά ή θεματικά παράλληλα.Αναφέρω ενδεικτικά:

«Που τη βρήκα σ’ενα ταρατσάκι να την ξηλώνει ο δυνατός αέρας»

                                                                                                         (Ελύτης)

«Όταν ο άνεμος ξλώνει τους σταυρούς»

                                                                                                          (σ.12)

«Πιάσε την αστραπή στο δρόμο σου

άνθρωπε δώσε της διάρκειας μπορεις !

(......)

όλα μια στιγμή όλα η μόνη σου αστραπή για πάντα»

                                                                                                           (Ελύτης)

«Αφού κερδίσεις τη Στιγμή

Την αρμονία αιώνια

καλείσαι να δοξάσεις!»

                                                                                                           (σ.25)

(Θυμίζουμε ότι το θέμα της «ισόβιας στιγμής», της σύλληψης μια εξαιρετικής,αποκαλυπτικής στιγμής,διαπερνά ολόκληρο το έργο του Ελύτη)

Η ποίηση του Αντώη Σκιαθά είναι ποίηση που «ακούγεται» ποίηση ρυθμού και μουσικής.Η επίτευξη του ρυθμικού στίχου και της μεγιστης ηχητικής αρμονίας αποτελεί βασικό στοιχείο της ποιητικής του Αντώνη Σκιαθά.Όλα τα ποιήματα της συλλογής είναι διάστικτα από ιαμβικά μέτρα,παρηχήσεις,ακέραιους δημοτικούς δεκαπεντασύλλαβους που ενσωματωνονται στον ελεύθερο στίχο.Πολλές φορές οι δημοτικοί δεκαπεντασύλλαβοι σημειοδοτούνται στο κείμενο με πλαγιογράμματη γραφή:

«Δωρίζει ήλιους στους νεκρούς

Να φέγγει ο κάτω κόσμος»

«Μοιρολογούν οι άμοιρες

Την ομηρία των νερών

Που άρχισε πριν λίγο»

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ποίηση του Αντώνη Σκιαθά είναι του είδους που ο Ελύτης ονόμασε «πρισματική» και την αντιπαράθεσε στην «επίπεδη» ποίηση. Η ποίηση του Αντώνη Σκιαθά υλοποιεί το βασικό γνώρισμα της «πρισματικής» έκφρασης που είναι η οργάνωση του νοήματος οι φραστικές μονάδες αυτοδύναμης ακτινοβολίας, όπου οσυνδυασμός ο ηχολογικός συμπίπτει με το νοητικό σε τέτοιο σημείο που δεν ξέρεις τελικά αν η γοητεία προέρχεται από αυτό που λέει ο ποιητής ή από τον τρόπο που το λέει» (Οδυσσέας Ελύτης Εν λευκώ,Ίκαρος 19925,σ. 50)

Ποιος είναι τελικά ο οδοιπόρος; Πιστεύουμε ότι είναι αυτός που:

«Ελάχιστος

Με μια σχεδία φίλντισι

Να ιστορήσει τόλμησε\τους στοιχειωμένους σκόπελους»

                                                                                                                             (σ. 37)

Αν η ποίηση του Αντώνη Σκιαθά είναι αυτή που τόλμησε να ιστορήσει τα στοιχεία και τα φαντάσματα του κόσμου και έτσι να νικήσει ή-έστω-να μειώσει την τρομακτική επιβολή τους στον άνθρωπο, η φιλντισένια σχεδία είναι τα πολύτιμα υλικά της στιχουργικής του τέχνης με τα οποία ο ποιητής μετουσιώνει τη ζωή σε αισθητικά καταξιωμένη μορφή.Γι’αυτο θα κλείσουμε με μια εικόνα παραμυθιού του κορυφαίου αισθητή και λάτρη της ομορφιάας Oscar Wilde, την εικόνα του ναυτίλου «που έχει δικό του πλεούμενο φτιαγμένο από οπάλι και το κουμαντάρι με μεταξένιο πανί».

Η Τζίνα Καλογήρου είναι λέκτορας στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών.